Ampulü kim icat etmiştir? Bu konuda çok farklı görüşler bulunmaktadır. Edison, Tesla ve daha bir çok kişi ampülün icadında ismi geçmektedir. Peki gerçekte kim buldu?
Bilindiği üzere sanayi devrimi ile beraber ampul üzerindeki çalışmalar giderek artmıştır. Ampulün icat edilmesi hakkında genel olarak tek bir mucit ismi söylemek doğru olmayacaktır. Çünkü seneler boyunca pek çok kişi ampul üzerinde denemeler yaparak teknoloji alanına katkılar sunmuştur. Ayrıca ampulün icadı insan yaşamına büyük katkılar sağlanmıştır. Peki, medeniyete bu kadar katkı sağlayan ampulü kim icat etmiştir?
Çoğumuz Amerikalı mucit olan Thomas Edison’un elektrik ile ampulü bulduğunu sanmaktayız. Fakat tarihin tozlu raflarına göz attığımızda ampulün yakın zamanlar içerisinde birçok kişi tarafından da icat edildiğine tanık olmaktayız. Gelin hep birlikte ampulün tarihini ve üzerinde yapılan çalışmaları yakından inceleyelim.
Yazıda Neler Var?
Ampülü Kim İcat Etmiştir?
Günümüzde internet, bilgisayar ve buna benzer pek çok teknoloji ile iç içeyiz. Ancak bunlar elektrik sayesinde anlam kazanmıştır. Kullanmış olduğumuz her cihaz elektriğe ihtiyaç duyar. Ampuller etrafımızın aydınlanmasını sağlar ve hatta sahip olduğumuz cihazlar bile içerisindeki küçük ampuller sayesinde bir ekrana sahip olur.
Thomas Edison, ‘Ampulü kim icat etmiştir?’ sorusunun cevabı olarak bilinse de asıl gerçek bu şekilde değildir. Tarihi biraz irdelediğimizde farklı sonuçlarla karşılaşmak mümkündür. Bakıldığında Thomas Edison ampul ve benzeri pek çok cihazın patentine sahip olan mucittir. Fakat bu durum ampulü icat ettiği anlamına gelmez.
1879 senesinde patentini almış olsa dahi esasında ampul ve elektrik sistemleri hakkında yapılan denemeler 1800’lü senelerin ilk zamanlarında başlamıştır. O zaman tarihin tozlu sayfalarında gezinmeye devam edelim. Böylece hayatımızın her anında ihtiyaç duyduğumuz ampulün icadına detaylı bir şekilde bakalım.
Alessandro Volta’nın Ampul Üzerindeki Çalışmaları Nelerdir?
İtalyan mucit olan Alessandro Volta, ampul üzerindeki laboratuvar çalışmalarına 1800 senesinde başlamıştır. Mucit, kendi ismini verdiği pratik bir elektrik üretme sistemi geliştirmiştir. ‘Ampulü kim icat etmiştir?’ başlığı kapsamında Alessandro Volta’nın çalışmasını anlatalım. Volta, tuzlu suyla birleştirilmiş katyonlar, çinko ve bakır ürünlerinden oluşmuş diskler kullanıyordu. Ayrıca tüm bunların iki uç kısmına da bağlanmış bakır tellerle hem elektriği aktarıyor hem de biraz da olsa ışık yaymayı başarıyordu.
Volta, İngiltere’de bulunan Royal Society’ye bu çalışmasından bir mektup ile bahsetmiştir. Tam bu zamanlarda İngiliz mucit olan Humphry Davy, voltaik yığınlarla kömür iyotlarını birleştirerek dünyanın ilk elektrik lambası buluşunu yapmıştır. ‘Ampulü kim icat etmiştir?’ başlığı kapsamında şunu açıklayalım. Humphry Davy’in 1802 senesinde gerçekleştirdiği bu icat Davy lambası olarak bilinir. İlk defa etrafı aydınlatan bir lamba ortaya çıkmıştır. Ancak evlerde kullanılamayacak şekilde keskin bir ışık yayması sonucunda sadece dönemin çalışmalarında referans olarak kullanılmıştır.
Tarihteki Ampul Tasarımları Nasıldır?
1840 senesine vardığımızda İngiliz bilim insanı Warren De la Rue, bakır yerine platin filaman kullanarak bir ampul meydana getirmiştir. Ancak platin oldukça pahalı olduğundan dolayı ticari anlamda karşılık bulamamıştır.
1848 senesinde ise yine bir İngiliz olan William Staite, ampul tasarımları üzerinde çalışma yapmıştır. Lambalardaki karbon çubuk hareketini ayarlayarak ömrünü çoğaltan bir mekanizma geliştirmiştir. Fakat bu mekanizmanın çalışması için lazım olan piller çok maliyetlidir. ‘Ampulü kim icat etmiştir?’ başlığı kapsamında şunu söylemek gerekir ki Warren De la Rue’nun çalışması bir ticari karşılık bulamamıştır.
1850 senesine geldiğimizde İngiliz kimyager Joseph Swan, geçmiş çalışmalardaki maliyet problemini yok edecek sistemi bulmuştur. Bu sisteme göre platin yerine karbonize kâğıt filamentler kullanmak yeterli olacaktır. Swan, 1860 senesinde yapmış olduğu ampul icadı patentini 1978 senesinde almıştır. Patentini alışından bir sene sonra da bu icadını Newcastle’da tanıtmıştır. Fakat Swan’ın ampulü de pek kullanışlı bir ürün olarak görülmemiştir.
Thomas Edison Ampulü Nasıl Geliştirmiştir?
Swan’in çalışmasından sonra tam bu noktada adamımız Thomas Edison devreye girmiştir. Joseph Swan’in ampulündeki problemin filamanlardan kaynaklandığını keşfetmiştir. ‘Ampulü kim icat etmiştir?’ başlığı kapsamında Edison’un bu sürece katkısını açıklayalım. Edison, yüksek elektrik direnci taşıyan ince bir filaman üreterek çok daha pratik bir ampul icat etmiştir. Daha az bir akımla iş gören bu ampulü 1879 senesinde tanıtmıştır. Swan ve Edison arasında başlarda bir çekişme yaşansa da daha sonrasında ikili ortak olmuştur. Birlikte Edison-Swan United şirketini kurmuşlardır.
1874 senesinde ise Kanadalı mucitler Matthew Evans ve Henry Woodward bir araya gelmiştir. Nitrojen yüklü bir cam silindir ile karbon çubuklardan meydana bir ampul patenti almak istemişlerdir. Çok çaba sarf etseler de sonunda bu icadı 1879 senesinde Edison’a satmışlardır.
Edison, 1880 senesinde çalışmalarını ABD’ye taşıyarak 1882 senesinde ilk elektrik üretim istasyonunu açmıştır. O dönem Amerika’da Albon Man ve William Sawyer gibi birçok mucit daha bulunmaktaydı. ‘Ampulü kim icat etmiştir?’ başlığı kapsamında şunu söyleyelim. Bu iki mucit güçlerinin bu işte yeterli olmadığını fark edince Edison ile birleşerek General Electric şirketini kurdular.
Giderek Ucuzlayan ve Pratikleşen Ampuller
Thomas Edison bildiğiniz üzere hem ticari hem de siyasi anlamda güçlü bir isimdi. Ampule olan son katkılarından sonra tüm amacı çok daha uyguna üretebileceği ampuller yapmaktı. Edison ekibi ile birlikte 3 binden fazla ampul tasarımı üzerinde çalıştı. En iyi sonuç sağlayan filamanı bulmak için de 6 bini aşkın pek çok bitkide incelemeler yaptılar.
Ekibin incelemeleri sayesinde karbonize edilmiş bir bambu filamanı geliştirildi. Bu filaman türü 50 günden daha uzun süre yanabilme özelliğine sahipti. ‘Ampulü kim icat etmiştir?’ başlığı kapsamında şunu söyleyelim. Uzun bir dönem Edison ampulleri üretilirken bu filaman tercih edildi. 1902 senesine baktığımızda ise Edison’la çalışan mühendislerden Whitney, cam ampuller ile ilgi bir icatta bulundu. Ampullerin kararmadan çok daha fazla süre ışık yaymasına neden olan bir sistemin patentini aldı.
Sonuç olarak, patenti Thomas Edison’da olsa bile icadında birçok mucidin imzası bulunan ampulün icat sürecini sizlere anlattık. Aynı zamanda ampulün tarihi hakkında bilmeniz gereken detayları dile getirdik. ‘Ampulü kim icat etmiştir?’ başlığı kapsamında son olarak şunu belirtelim. Başlarda ilkel sistemlerle ilerleyen icadın bugün uzayın sonsuz karanlığını aydınlatması sizce de oldukça etkileyici değil mi?
Ampulü Kim İcat Etmiştir? Gerçekten Edison mu Buldu? yazımız ilginizi çektiyse Pili Kim İcat Etti Ve Tarihte İlk Kez Ne zaman Ortaya Çıktı? yazımızı da beğenirsiniz.
