Rücu ne demek, hangi durumlarda rücu hakkına sahip olursunuz ve en önemlisi bu hak nasıl doğar? Bu soruların ve daha fazlasının cevabını yazımızda detaylıca bulabilirsiniz.
Cayma hakkı anlamına gelen rücu hakkı, sözünü geri almak, sözünden geri dönmek anlamlarına da gelmektedir. Aynı zamanda bir hukuk terimidir. Bu terim borçlar hukukunun alt konusu olarak işlenmektedir. Bu alt hukuk başlığının özüne göre, haksız bir eylem ya da anlaşmaya aykırılıktan zarar gören kişi veya kişiler yukarıda bahsedilenlerden doğan zararını ancak ve ancak bu problemin yaratıcısına ya da meydana getiricisine ödetebilirler, yani o kişiden isteyebilirler. Bu hak, ortada bir haksız durumdan doğan bir zarar meydana gelmişse söz konusudur yani.
Yazıda Neler Var?
Rücu Ne Demek ve Hak Nasıl Doğar?
Rücu ne demek sorusunu yukarıda açıklamaya çalıştık ama sigorta sektöründe farklı bir anlama geldiğini gördük. Bu hakkının doğması için bazı belli başlı durumların gerçekleşmesi gerekir. Peki nedir bu koşul ve durumlar? Bu hak nasıl doğar? Rücu hakkı doğmuştur diyebilmek için öncelikle bir haksız fiil olmalıdır. Ardından da bu haksız eylemden bir zarar oluşmalıdır.
Ancak bazı şart ve koşullarda söz konusu sorumluluk genişler. Bu genişleme hukukta kusursuz yükümlülük adı verilen mefhum halinde geçerli değildir. Bunun nedeni ise şöyle açıklanmaktadır: Kusursuz yükümlülük hallerinde, zarara maruz kalan kişiler, zararın yaratıcısı yanında kusuru bulunmamasına rağmen onun eyleminden sorumludur. Bu durumda zarar gören kişi ya da kişiler bir üçüncü kişiyi dava edebilmektedir.
İstihdam Edenin Sorumluluğuna Bir Örnek
İstihdam edenin sorumluluğunu cayma hakkı çerçevesinde bir örnek yardımıyla inceleyelim. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda yer alan 55 numaralı madde, rücu hakkı doğrultusunda yargıya sahiptir. Buna göre zarar gören kişi karşısında birden çok kişi yükümlülük sahibi olabilir.
Öyle ki bu işleyiş yalnızca kusursuz yükümlülük hallerinde geçerli değildir. Bazı şart ve koşullarda birden fazla kişi bir zararın ortaya çıkmasında rol oynamış olabilir. Bu durum ortak kusur olarak adlandırılır. Bu kusurun yaşandığı durumlarda birden çok kimsenin iş birliğiyle zarara yol açmaları ya da birden çok kişinin birlikte sorumlu tutulmaları söz konusu olabilir.
Hukukta ilk olan duruma tam teselsül, ikinci duruma ise eksik teselsül denilmektedir. Her iki durumda da ayrım gözetilmeksizin şu durum işler: Durumdan zarar gören kişi, sorumlu kişilerden istediğine giderek zararının eksiksiz olarak karşılanmasını isteyebilir. Bu duruma rücu nedir konusu kapsamında müteselsil sorumluluk denilmektedir. Müteselsil sorumlulukta zarar gören kişi zararının tüm karşılığını ya da bir kısmını zarar veren kimse veya kimselerden isteyebilme hakkına sahiptir. Bu durumu bir örnekle açıklayalım:
Örneğin A kişisi, B kişisine ait bir eşyaya bir fiil ile zarar vermiş olsun. Bu fiil kusurlu bir fiil olarak adlandırılsın. Bu durumda A kişisi B kişisine haksız fiilden ve A kişisi C isimli bir üçüncü kişi tarafından ücretli işçi olarak çalıştırılıyorsa, C kişisi işveren olarak, zarara uğratılan mal sigortalı ise sigorta şirketi D anlaşmadan dolayı sorumlu olacaktır. Bu durumda haksız eylem, anlaşma ve yasaya dayanan yükümlülük halleri bir arada bulunmaktadır. Farklı sebeplerden dolayı birilerinin yükümlülüğü söz konusu olan durumlarda, zararı ödemek zorunda kalanın diğerlerine cayma hakkı ortaya çıkacaktır. Bu durum, zararı ödeyen kişinin ödediği miktar için diğerlerine karşı rücu hakkı olup olmadığı, edebilecekse bunun hangi şart ve koşullarda olabileceğinin kapsamı ise Türk Borçlar Kanunu’nun 51. Maddesinde açıkça düzenlenmiştir. Yukarıda bahsi geçen kusursuz sorumluluk hallerinde ise cayma hakkı kanun çerçevesinde ayrıcı hükme bağlanmış bulunmaktadır.
Rücu Hakkının Kullanılması
Cayma hakkının kullanılabilmesi için belli başlı şart ve koşulların oluşması elzemdir. Bu şart ve koşulların başında ise yükümlü kişilerden herhangi birinin zararın tamamını ya da bir kısmını ödemesidir. Diğer yandan zararı ödeyen kişinin diğerlerine rücu edebilmesi için Türk Borçlar Kanunu’nun 51. Maddesinin ikinci fıkrasındaki şu sıralamanın dikkate alınması gerekmektedir: Zararı hukuk önünde yükümlü olan kişi, diğer bir deyişle kusursuz sorumlu olan kişi ödemişse, anlaşmadan dolayı sorumlu olan kimseye, anlaşmadan dolayı yükümlü olan kişi ödemiş ise, zararın haksız fiil sorumlusuna rücu hakkı doğabilir.
Haksız fiil sahibi ödediği maddi zarara kendisi katlanacak ve bundan başka herhangi bir kimseye cayma hakkı olmayacaktır. Bu halde haksız fiil, anlaşma ve kanun sırasında, cayma hakkı çerçevesinde geriye dönüş olasılık dahilindedir ve ileriye gitmek olası değildir. Ancak şu unutulmamalıdır ki, Türk Borçlar Kanunu’nun cayma hakkı bakımından ortaya koyduğu bu sıralama, yargılamayı yapan hâkimin kesinlikle uyması gereken bir sıralama değildir.
Rücu Hakkının Kullanıldığı Hukuk Alt Alanı
Daha özel anlamda bakılacak olursa rücu ne demek konusu sigorta hukuku alt alanında sıklıkla bahsedilen bir detaydır. Mülkünü, iş yerini, evini ya da aracını sigortalayan yurttaşlar, zararın oluşması halinde maddi zararın karşılanması için çalıştıkları sigorta şirketine başvuruda bulunurlar. Bu başvurunun ardından sigorta şirketinin sorumluluğu başlar ve genellikle bir sıralama izlenir.
Bu sıralama da zarara sebep olan etmenler nelerdir, bunlara bakılır. Sigorta şirketine başvuran kişiye maddi zararının ödeme koşulları oluşmuş ise sigorta şirketi öncelikle zararı kendisi karşılar. Ardından ikinci adıma geçilir. Bu adımda maddi hasarın oluşmasına sebep olan ve kusurlu bulunan taraftan bu maddi zarar hukuk yolu ile rücu hakkı kullanılarak tahsil edilir. Bu açıdan incelendiğinde rücu kanunlar tarafından belirlenmiş şekilde kusurlu taraftan maddi zararın karşılanması halidir.
Fakat, sigortacı kendisinin sorumluluğu kapsamında ödediği maddi karşılıktan fazlası için cayma davası açamaz. Diğer yandan sigorta şirketinin haksız taraftan geri ödeme alabilmesi için dava açması şarttır. Ancak dava açabilmesinin de bir ön şartı vardır. Bu ön şart ise dava sürecinin başlaması ve cayma hakkının kullanılabilmesi için sigorta şirketinin şirketle çalışan kişiye maddi ödemeyi yapmasıdır. Sigorta şirketi bu ödemeyi yapmalıdır ki, haksız fiil sahibi kişiden kendi ödediği miktarı talep edebilsin. Bir başka deyişle bu ödediği miktarı rücu edebilsin.
Bu durumun bir diğer ismi de geri ödeme hakkıdır. Rücu nedir konusu kapsamında bu durum şöyle açıklanmıştır: Bir şirketin ya da bir kişinin yerine geçen üçüncü kişilere karşı haklarının ve yükümlülüklerinin devralınması durumudur. Bu noktada cayma hakkının oluşabilmesi için bazı gerek ve şartlara ihtiyaç vardır.
Sigorta şirketlerinin cayma hakkını çeşitli yollarla işletebilir. Bunların ilki hakkını mağdur kişi adına karşı tarafa yani haksız olan tarafa uygulamaktır. İkinci durumda ise cayma hakkı haksız fiil sahibine karşı da kullanılabilir. İlk durumda dava masrafları sigorta şirketi tarafından ödenmelidir. Eğer durum sigorta şirketi tarafından cayma hakkı çerçevesinde değerlendirilecek olursa, kaza sigortaları dışında farklı sigorta türlerinde de sigorta şirketlerinin rücu hakkı vardır. Üçüncü taraflar için kullanılabilecek olan bu hak, sigorta şirketi ile çalışan kişinin yararına sonuç verebilir.
Diğer taraftan sigorta şirketi bu hakkı sigorta yaptıran kişiye karşı da kullanabilir. Bu durumda bu haktan yararlanılabilmesi için hasar ödemesini sigorta şirketi ile çalışan kişiye ya da üçüncü bir tarafa ödemekle yükümlüdür sigorta şirketi. Bu ödemenin yapılmasıyla birlikte, sigorta şirketi gerekli gördüğü halde ödeme yaptığı tarafa dava açarak geri ödeme hakkını kullanabilir. Cayma hakkı sigorta şirketinin sorumluluklarından vazgeçmesi halinde ortaya çıkabilir ve yükümlülüğü ortaya çıkaran kişilere rücu hakkı davası yoluyla zarar tazmini uygulanabilir.
Rücu Ne Demek, Hangi Durumlarda Rücu Hakkı Kazanılır? yazımız ilginizi çektiyse Rayiç Bedel Nedir? Nasıl Öğrenilir ve Sorgulanır? yazımıza da göz atabilirsiniz.
